هویت سلبی و رفتارهای شلخته

 هوالحق

هر هویتی رفتارهای متناسب با خود را در پی دارد. هویت، انجام رفتارهای متناسب را برای فرد آسان، بی تکلف و لذیذ می­کند. گاهی هویت ایجابی است. فی المثل شخصی می­گوید من روحانی یا معلم یا خبرنگار هستم. به نظر پذیرش این هویت ها خیلی باعث موفقیت فرد می شود. گاهی هم هویت ها سلبی است. اگر شخصی بگوید من پزشک نیستم، روحانی نیستم، معلم نیستم و ... تا مشخص نکند چه هست، افکار و اعمالش مشکل پیش می رود و سرگردان به دنبال هویت خود به هر هویتی ناخنک می زند. کشف هویت ایجابی و محصل البته زمان بر است و سخت. ما هویتهای مختلفی داریم همچون هویت جنسی، هویت علمی ، هویت شغلی، هویت ملّی و... اما همه اینها طی یک فرایند برای فرد و اجتماع حاصل می شود، آنهم به شرط آنکه فرد و اجتماع، خود و سیر خود را بنگرد و متوجه باشد که در حرکت و پیشرفت و پسرفت است؛ نه برای کسی که غافلانه حرکت می کند، پس تأمل و تحمل می­طلبد. تلاش برای رسیدن به یک هویت مشخص فوق العاده ارزشمند است. هویت ایجابی می تواند موجب معنا داری زندگی و رضایت برای فرد باشد، ایضاً با همان شرط مذکور. هویت سلبی اما موجب پراکندگی و گستردگی خیال و فکر و ذهن و روان فرد می شود. نه اینکه اینطور نمی شود زندگی کرد نه، شاید حتی برای برخی هم لذت بخش باشد، اما راه آرامش بخش و موفق همان هویت ایجابی است. به نظرم خصیصه اصلی هویتهای سلبی، صدور رفتارهای شلخته و بی ربط از فرد است. اینجا روی رفتار تکیه می­کنم چون "رفتار" دیدنی است و خبر می دهد از سرّ درون، و این رفتارهای دیگران است که به ما سود و زیان می رساند. خب اگر فرد بگوید من فلانی نیستم یا بهمان هویت را ندارم برای تنظیم رفتاری ها خود به فلانی و بهمانی نگاه می­کند تا عکس آن رفتارها را انجام دهد یا دست کم کاری انجام دهد که شبیه به آن رفتارها نباشد. این شیوه چندان انسجام ندارد، زیرا ملاک، کنش دیگری است نه فعل و مبادی فعل خود فرد. می توان همین هویت سلبی را شامل هویت یک ملیت و یک حاکمیت هم دانست. هر چه قدر هویت یک ملت به هویت ایجابی نزدیک­تر باشد رفتارهای معنا دار و منسجم و ناشی از هویت ظهور می­یابد و هر چه قدر جامعه از هویت سلبی برخوردار باشد در تنظیم رفتارهای خود و وحدت خود مشکل خواهد داشت، گاهی آنچنان است و گاهی اینچنین. در هویت سلبی طرف مقابل کنش دارد و خود فرد، واکنش. در ماجرای دشمن شناسی هم این ماجرا صدق می­کند اگر کسی بگوید من همانی را انجام می دهدم که دشمن نمی خواهد و همانی را انجام نمی دهم که او می خواهد، دچار رفتارهای شلخته می شود. کسیکه هویت ایجابی دارد برای کنش خود، منطق و توجیه و تبیین و تعلیل خود را دارد چه دیگری(از جمله دشمنش) با او همسو باشد چه نباشد. فی المثل ما به حکم اخلاقی یا به حکم فقهی بمب اتم نمی سازیم چه دیگران با ما همسو باشند چه نباشند. این یعنی نزدیک شدن به هویت ایجابی. ما با منطق عقلی و شرعی­مان مردم سالاری را پذیرفته ایم چه شرق با ما همسو باشد چه غرب، اگر چه نه شرقی باشیم نه غربی! همانطور که هویت ایجابی می تواند زندگی فرد را معنا دار، منسجم و لذت بخش کند، می تواند زندگی اجتماعی را مملو از همدلی، همسویی و اعتدال نماید.

چند ظریفه:

- این عبارت را کامل کنید: "هویت چهل تیکه، رفتارهای ....."

- می توانید شلخته بودن را یک مفهوم نسبی بدانید! البته..

- در این یادداشت هویت تعریف نشده است.

- در تشابه و تخالف هویت فردی و هویت جمعی تأمل کنید.

- اگر دشمن باطل مطلق باشد آیا ادعای ذکر شده در یادداشت درست است؟

- آیا دشمن اعم از حق و باطل و مومن و غیر مومن و غیره است؟!